USG urologiczne

USG układu moczowego może być wykonywane jako część badania narządów jamy brzusznej podczas USG brzucha, jako osobne badanie lub jako element konsultacji w poradni urologicznej. Wykonuje się go w celu oceny stanu nerek, pęcherza oraz wykrycia ewentualnych nieprawidłowości strukturalnych. Badanie wykonywane jest głowicą konweksową przez powłoki brzuszne. Badanie USG nerek może być również zalecane profilaktycznie. Badanie męskiego układu rozrodczego jest zawsze wykonywane jako osobne badanie. Wszystkie części układu moczowego i męskiego układu płciowego są łatwo dostępne w badaniu ultrasonograficznym, dlatego też jest ono podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce różnicowej większości schorzeń urologicznych. 

Kliknij tutaj, aby poznać ofertę poradni urologicznej CliniCare.

Badanie ultrasonograficzne układu moczowego

W trakcie badania ultrasonograficznego układu moczowego oceniane są przede wszystkim nerki, moczowody oraz pęcherz moczowy. Dodatkowo u mężczyzn oceniany jest stercz, czyli gruczoł krokowy. Narząd ten, mimo iż stanowi element męskiego układu płciowego, ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie układu moczowego stąd jego ocena uznawana jest za standard badania.

wskazania do wykonania badania

  • krwiomocz,
  • krwinkomocz (obecność erytrocytów stwierdzona w badaniu ogólnym moczu), lub inne utrzymujące się zmiany w moczu, np. białkomocz, kryształki złogów mineralnych w osadzie moczu,
  • nawracające infekcje układu moczowego,
  • ból w okolicy lędźwiowej, zwłaszcza o charakterze kolki nerkowej (silny, falowy, z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami, czasem promieniujący w okolice spojenia łonowego),
  • badalny opór w okolicy lędźwiowej,
  • objawy z dolnych dróg moczowych: częstomocz, wybudzanie w nocy związane z koniecznością oddania moczu, parcia naglące, nietrzymanie moczu, trudności z rozpoczęciem mikcji, napinanie brzucha celem oddania moczu, osłabienie strumienia moczu, uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza po mikcji,
  • utrzymujące się nieprawidłowe wyniki parametrów nerkowych (mocznik kreatynina),
  • obrzęki,
  • nadciśnienie tętnicze, zwłaszcza u osób młodych,
  • obserwacja w leczeniu przewlekłym schorzeń urologicznych (np. przerost gruczołu krokowego, nietrzymanie moczu), nefrologicznych (kłębuszkowe choroby nerek, cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek), chorób układowych z potencjalnym zajęciem nerek (np. stwardnienie guzowate) lub kiedy nie ma wskazań do aktywnego postępowania leczniczego (np. drobne złogi w nerkach, łagodne zmiany rozrostowe nerek, proste torbiele nerek).

przygotowanie do badania

W dniu poprzedzającym badanie zaleca się spożywanie mniejszej ilości lekkostrawnych posiłków. Osoby z nadwagą lub ze skłonnościami do wzdęć mogą dodatkowo zastosować leki powierzchniowo czynne, eliminujące z jelit pęcherzyki gazu, np. simetykon. W dniu badania należy pozostać na czczo (przynajmniej 6-8 godzin przed badaniem). Około 1,5-2 godziny przed badaniem zaleca się wypić 1-1,5 litra niegazowanej wody i nie oddawać moczu – zapewni to prawidłowe wypełnienie pęcherza moczowego w momencie badania. W przypadku, kiedy występują trudności z utrzymaniem moczu w pęcherzu można ustalić z lekarzem indywidualny plan badania, np. zgłosić się na badanie odpowiednio wcześniej, wtedy lekarz rozpocznie badanie w momencie pierwszego uczucia potrzeby oddania moczu. Zalecane jest także, aby zabrać ze sobą na badanie dotychczasową dokumentację medyczną, zwłaszcza poprzednie wyniki badań obrazowych.

przebieg badania

Na początku lekarz zbiera wywiad, pytając o powód badania, choroby współistniejące oraz inne informacje przydatne w interpretacji obrazów uzyskanych w trakcie badania. Badanie odbywa się w pozycji leżącej na plecach. Lekarz przykłada głowicę do powierzchni ciała pacjenta tak, aby optymalnie uwidocznić badany narząd lub jego fragment. Pomiędzy głowicą, a powierzchnią ciała pacjenta musi znajdować się odpowiednia ilość żelu, ponieważ zapewnia on właściwe przenikanie fal, a co za tym idzie dobrą jakość obrazu ultrasonograficznego. W trakcie badania lekarz może poprosić pacjenta o wykonanie różnych manewrów, takich jak zmiana pozycji na ułożenie na boku, głęboki wdech i zatrzymanie powietrza, przygięcie kolan. Wszystko to ma na celu jak najlepsze uwidocznienie badanych narządów. Po badaniu sporządzany jest opis badania oraz zdjęcia w jakości fotograficznej obrazujące ewentualne nieprawidłowości stwierdzone podczas badania.

cel badania

ocena nerek i górnych dróg moczowych
W pierwszej kolejności wykonuje się ogólną ocenę nerek, zwracając uwagę na ich położenie, wielkość, kształt oraz budowę wewnętrzną tzw. zróżnicowanie miąższowo-zatokowe, wykluczając zaburzenia dotyczące całego narządu takie jak hipoplazja, skrajne wodonercze, wady wrodzone czy choroby zwyrodnieniowe (np. wielotorbielowatość). Następnie ocenia się warstwę miąższową nerek (odpowiadającą za powstawanie moczu, czyli diurezę), jej szerokość (grubość) oraz echogeniczność. Echogeniczność określa jak dana struktura odbija fale ultradźwiękowe. Zależna jest ona od jej budowy, np. gęstości, jednorodności, zawartości wody, tłuszczu itp. W przypadku miąższu nerkowego powinna być ona jednorodna i zbliżona do echogeniczności wątroby. Warto zaznaczyć, że ultrasonografia nie jest badaniem czynnościowym, tzn. nie służy do oceny pracy nerek, chociaż poszczególne nieprawidłowości w obrazie ultrasonograficznym podpowiadają występowanie możliwych zaburzeń w ich funkcjonowaniu, np. podwyższenie echogeniczności warstwy miąższowej może sugerować stan zapalny, a znaczne jej ścieńczenie – upośledzenie filtracji kłębuszkowej.

W trakcie badania lekarz ogląda nerki pod kątem obecności zmian ogniskowych tj. zwapnień, guzów, pseudoguzów, przestrzeni płynowych (torbieli) itp. Jest to najtrudniejszy element badania, wymagający od ultrasonografisty doświadczenia, aby prawidłowo zinterpretować uwidocznione zmiany. Czasami obraz badania ultrasonograficznego jest niejednoznaczny, wtedy lekarz zaleca poszerzenie diagnostyki (np. o badanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego). Dalej ocenia się zatokę nerki, nazywaną w badaniu ultrasonograficznym „polem centralnym” poszukując np. cech kamicy moczowej czy utrudnionego spływu moczu. Górne drogi moczowe, czyli układy kielichowo-miedniczkowe (UKM – wewnątrznerkowe drogi wyprowadzające mocz, znajdujące się w obrębie zatoki nerkowej) oraz moczowody są widoczne w badaniu ultrasonograficznym jedynie w przypadku ich poszerzenia, najczęściej związanego z wspomnianym wyżej upośledzeniem spływu moczu. Stąd w warunkach prawidłowych w opisie badania poza stwierdzeniem, że UKM nerek i moczowody są nieposzerzone nie podaje się żadnych dodatkowych informacji.

Istnieją także dodatkowe specjalistyczne badania ultrasonograficzne nerek takie jak badanie dopplerowskie tętnic nerkowych czy ocena power doppler miąższu nerkowego Nie wchodzą one w skład standardowej oceny ultrasonograficznej układu moczowego. Wykonuje się je jedynie w przypadku dodatkowych wskazań klinicznych takich jak kontrola po leczeniu zachowawczym urazu nerki, podejrzenie wtórnego naczyniowo-nerkowego nadciśnienia tętniczego.

ocena pęcherza moczowego
Aby prawidłowo ocenić pęcherz moczowy badaniu ultrasonograficznym musi być on wystarczająco wypełniony moczem (patrz przygotowanie do badania). Wtedy jego ściany są rozciągnięte i w warunkach prawidłowych tworzą gładki obrys pęcherza. Tylko w takich warunkach można cenić ich grubość oraz wykluczyć obecność guzów pęcherza moczowego. Zwraca się także uwagę na światło (wnętrze) pęcherza, poszukując zmian patologicznych takich jak kamienie moczowe, ciała obce.

ocena stercza
Stercz powinien być oceniony w badaniu ultrasonograficznym układu moczowego u mężczyzny za każdym razem. W badaniu przezbrzusznym należy przynajmniej ocenić jego wymiary oraz położenie. Prawidłowo objętość gruczołu krokowego nie powinna przekraczać 25ml i powinien być położony poniżej pęcherza moczowego. Powiększenie wymiarów stercza, jego wpuklanie się do światła pęcherza, obecność trzeciego płata, zwłaszcza przy objawach z dolnych dróg moczowych (sprawdź – wskazania do wykonania badania) sugerują obecność przeszkody podpęcherzowej związanej z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego. W badaniu tym można uwidocznić również zmiany patologiczne obrębie samego stercza, zwapnienia czy przestrzenie płynowe najczęściej związane ze przebytym stanem zapalnym.

ocena zalegania moczu po mikcji
Nie jest to obowiązkowy element badania ultrasonograficznego układu moczowego. Jednak jeżeli pacjent lub pacjentka zgłaszają jakiekolwiek dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (sprawdź – wskazania do wykonania badania) należy wykonać ocenę zalegania moczu po mikcji (tzn. dokonać pomiar objętości pęcherza moczowego po oddaniu moczu). Zaleganie moczu po mikcji może się wiązać z przeszkodą podpęcherzową w odpływie moczu bądź osłabieniem czynności skurczowej pęcherza.

ocena cewki moczowej
Badanie ultrasonograficzne cewki moczowej (uretrosonografia) także nie wchodzi w skład standardowego badania układu moczowego, stanowiąc odrębne specjalistyczne badanie obrazowe. Dokładne zobrazowanie cewki wymaga u kobiet badania z przyłożeniem głowicy w okolicy sromu (badanie przezkroczowe) lub badania przezpochwowego (TV), a u mężczyzn badania przez odbytniczego (TRUS), przezkroczowego (z przyłożenia głowicy u podstawy moszny) oraz badania ultrasonograficznego prącia. Badanie to wykonywane jest częściej u dzieci i kobiet, i tylko wtedy, gdy występują objawy kliniczne sugerujące nieprawidłowości cewki moczowej (np. zastawki cewki tylnej u chłopców, uchyłki cewki). U mężczyzn wciąż standardem diagnozowania nieprawidłowości cewki moczowej pozostaje uretrografia wsteczna (badanie kontrastowe RTG).

Badanie ultrasonograficzne narządów moszny

Badanie dotyczy przede wszystkim jąder i najądrzy, ale w badaniu tym także powinny być ocenione struktury powrózka nasiennego (część nasieniowodu dostępna badaniem oraz naczynia krwionośne), a także osłonki jądra i worka mosznowego.

Wskazania do wykonania badania

  • Jakiekolwiek nieprawidłowości stwierdzone w dotykiem w obrębie moszny zarówno w badaniu lekarskim jak i wykonanym przez pacjenta. Narządy moszny w warunkach prawidłowych powinny być niebolesne przy dotyku. Powrózek nasienny badalny jest jako podłużne pasmo rurkowatych przewodów ruchomych względem siebie. Jądra mają jednorodny owalny kształt, są gładkie oraz jednolicie sprężyste w dotyku. Od góry, tyłu i dołu obejmują je najądrza – podłużne struktury nieruchome względem jąder, które są nieco bardziej miękkie, ale tak samo gładkie. Jakiekolwiek odstępstwa od tego stanu: nieregularność powierzchni, stwardnienia w obrębie jader czy najądrzy, guzki, zgrubienia w obrębie powrózka lub najądrzy, stwierdzenie powiększenia moszny lub jej narządów, wyraźnej asymetrii pomiędzy narządami lewej i prawej połowy moszny, dolegliwości bólowe w trakcie badania wymagają konsultacji urologicznej z oceną ultrasonograficzną narządów moszny. Zwłaszcza istotne są nieprawidłowości w badaniu jąder u młodych mężczyzn, ze względu na zwiększoną częstość występowania nowotworu jądra w tej grupie wiekowej (15-45 lat). Wykonywanie okresowych samodzielnych badań jąder (samokontroli) przez młodych mężczyzn jest zalecane przez wszystkie towarzystwa urologiczne jako profilaktyka wystąpienia tej choroby i promowane przez liczne kampanie informacyjne, takie jak choćby kolejne edycje „Check your balls” z udziałem gwiazd sportu.
  • stany nagłe: uraz moszny, zapalenie jądra i/lub najądrza, skręt jądra,
  • nawracające/przewlekłe dolegliwości bólowe moszny,
  • zaburzenia wytrysku, dolegliwości bólowe w trakcie, po wytrysku, brak, mała objętość spermy brunatne, krwiste zabarwienie spermy,
  • brak jądra lub jąder w mosznie (wnętrostwo), badania kontrolne po sprowadzeniu operacyjnym jądra (jąder) do worka mosznowego,
  • przedwczesne/opóźnione dojrzewanie płciowe, feminizacja, ginekomastia (zwiększenie ilości tkanki gruczołowej gruczołu piersiowego o mężczyzny),
  • andropauza (zespół niedoboru testosteronu, TDS)
  • diagnostyka męskiego czynnika niepłodności,
  • diagnostyka limfadenopatii (powiększenia ww. chłonnych), zwłaszcza w przestrzeni zaotrzewnowej, śródpiersia, nadobojczykowych.

Przygotowanie do badania

Badanie nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania. Nie trzeba golić skóry moszny. Zalecane jest, aby zabrać ze sobą na badanie dotychczasową dokumentację medyczną, zwłaszcza poprzednie wyniki badań obrazowych.

Przebieg badania

Na początku lekarz zbiera wywiad, pytając o powód badania, choroby współistniejące oraz inne informacje przydatne w interpretacji obrazów uzyskanych w trakcie badania. Badanie odbywa się w pozycji leżącej na plecach. Pomiędzy uda wkłada się niewielki wałek z ligniny, aby podeprzeć mosznę. Bardzo ważne jest aby w gabinecie panowała odpowiednia, przyjemna temperatura (powyżej 20 st. C). Podobnie ręce badającego oraz żel nakładany na mosznę muszą być ciepłe. Gabinet urologiczny w CliniCare jest wyposażony w specjalną podgrzewarkę do żelu, która utrzymuje go w temperaturze zbliżonej do temperatury ludzkiego ciała. Jest to konieczne, zwłaszcza u chłopców i młodych mężczyzn, ponieważ chłód oraz kontakt skóry z zimnymi przedmiotami powoduje odruchowy skurcz mięśnia dźwigacza jądra, objawiający się pociąganiem jąder w stronę jamy brzusznej, czasem nawet poza obręb moszny. Po ułożeniu lekarz wykonuje badanie palpacyjnie (badanie dotykiem) moszny oraz kanałów pachwinowych. Następnie przykłada głowicę tak, aby optymalnie uwidocznić badane struktury. Pomiędzy głowicą, a powierzchnią ciała pacjenta musi znajdować się odpowiednia ilość żelu, ponieważ zapewnia on właściwe przenikanie fal, a co za tym idzie dobrą jakość obrazu ultrasonograficznego. Po koniec badania lekarz może poprosić pacjenta o napięcie brzucha, tak jak przy parciu na stolec (tzw. próba Valsalvy), jest to pomocne w diagnozowaniu żylaków powrózka nasiennego. Po badaniu lekarz sporządza opis badania oraz wydruki zapisanych obrazów. Do opisu badania dołącza się jedynie wydruki obrazów dotyczących nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie badania.

Cel badania

Ocena jąder
Lekarz ocenia położenie, kształt jader oraz mierzy ich wielkość, która podawana jest jako wymiar w osi długiej oraz dwa prostopadłe wymiary w osi krótkiej lub jako objętość. Małą objętość jąder stwierdza się np. u chorych z niedoczynnością hormonalną jąder i/lub zaburzoną spermatogenezą, a powiększenie jądra towarzyszy zazwyczaj stanom zapalnym. Następnie ocenia echogeniczność miąższu jąder (patrz wyżej – echogeniczność nerek), która powinna być jednorodna. Potencjalne nieprawidłowości mogą dotyczyć echostrukury całego jądra (niejednorodność echogeniczności miąższu, mikrolitiaza, poszerzenie sieci jądra) lub stanowić zmiany ogniskowe (zwapnienia, guzy, torbiele).

Ocena najądrzy
Najądrza przylegają do jąder od góry, tyłu oraz boku. Ich zadaniem jest odprowadzanie i magazynowanie nasienia. Bolesne powiększenie najądrza z zaburzeniem echogeniczności związane jest ze stanem zapalnym. Natomiast niebolesne powiększenie najądrzy, obecność torbieli może natomiast sugerować utrudnienie w odprowadzaniu nasienia. Czasem torbiele nasienne osiągają duże rozmiary (nawet do kilku centymetrów) powodując dyskomfort, czasem dolegliwości bólowe, co jest wskazaniem do ich chirurgicznego usunięcia.

Ocena osłonek jądra i moszny
Najważniejsze z nich to osłonka biaława jądra oraz osłonka pochwowa. Ich zgrubienia mogą sugerować przebyty stan zapalny. Pomiędzy blaszkami osłonki pochwowej może gromadzić się płyn. Jego niewielką ilość uznaje się za stan prawidłowy. Natomiast jeżeli jest go więcej i powoduje on powiększenie rozmiarów moszny, to stan taki nazywa się wodniakiem jądra. Płyn może się także zbierać w obrębie osłonek leżących bardziej obwodowo i otaczających pozostałe narządy moszny (wodniak najądrza, wodniak powrózka nasiennego). Wodniak może się tworzyć jako konsekwencja stanu zapalnego, urazu, jednak w części przypadków nie udaje się zidentyfikować przyczyny.

Ocena powrózka nasiennego
Standardowo w badaniu ultrasonograficznym moszny ocenia się naczynia żylne powrózka, tworzące splot żylny wiciowaty. Stwierdzenie poszerzonych, poskręcanych naczyń żylnych, oraz zaburzeń przepływu krwi związanych z niewydolnością zastawek żył jądrowych stanowią potwierdzenie obecności żylaków powrózka nasiennego. Badanie ultrasonograficzne zarówno czarnobiałe jak i z użyciem dopplera kodowanego kolorem jest podstawowym narzędziem w diagnostyce żylaków powrózka nasiennego, pozwala je wykryć, zanim staną się one na tyle duże, że będą badalne dotykiem. Żylaki powrózka nasiennego często występują u młodych mężczyzn, mogą dawać dolegliwości bólowe oraz mają niekorzystny wpływ na jakość nasienia, a co za tym idzie na płodność. Jeżeli badanie jest wykonywane z powodu podejrzenia utrudnionego odpływu nasienia należy także ocenić nasieniowód pod kątem jego poszerzenia.

Ocena przepływów naczyniowych przez naczynia powrózków nasiennych i naczynia miąższu jąder
Ostatnim elementem badania jest ocena przepływów naczyniowych z wykorzystaniem opcji dopplerowskich – Dopplera mocy lub Dopplera znakowanego kolorem. Brak lub obniżony przepływ naczyniowy jest typowym obrazem w przypadku skrętu jądra, wzmożony przepływ naczyniowy typowo towarzyszy stanom zapalnym.

Każdy ból, powiększenie jądra lub jąder oraz wyczuwalny guz w obrębie moszny są pilnymi wskazaniami do wykonania badania USG narządów moszny.

Cennik usług Umów wizytę 12 359 76 71